Liberalización Sector Ferroviario

Novos operadores no mercado

A liberalización do sector ferroviario supuxo o acceso de distintos operadores á Rede Ferroviaria de Interese Xeral. O primeiro paso foi a súa disposición para o tráfico de mercadorías para, posteriormente, ampliarse a viaxeiros.

Se nos fixamos na paisaxe das nosas vías, poden verse trens de mercadorías de diferentes operadores desde hai anos. Dende este exercicio xa se poden empregar tamén no ámbito dos viaxeiros, o que pon a disposición dos usuarios unha maior oferta.

O obxectivo é estimular e optimizar o uso da Rede Ferroviaria de Interese Xeral (RFIX) e garantir a calidade e puntualidade do servizo, facilitando o acceso de novos operadores á infraestrutura ferroviaria e así ofrecer aos usuarios a posibilidade de escoller entre operadores e prezos distintos. Todo isto debe inducir a un aumento da oferta en virtude desa competencia, non só entre operadores, senón tamén entre distintos modos de transporte, tanto para mercadorías como para viaxeiros.

Viaxeiros

O paso máis recente foi a liberalización das operacións de trens de pasaxeiros.

En abril de 2019, remitiuse para as súas alegacións á Comisión Nacional dos Mercados e a Competencia (CNMC) e aos operadores ferroviarios o borrador de Modificación de Declaración sobre a Rede de 2019, que contiña os aspectos que rexerán a liberalización dos servizos comerciais de viaxeiros na RFIX.

Na Declaración sobre a Rede detalláronse as características do sistema de adxudicación de capacidade de ambas as dúas entidades, co obxectivo de que as empresas ferroviarias interesadas puidesen prestar servizos de viaxeiros de ámbito nacional a partir do 14 de decembro de 2020, segundo establece a normativa europea.

O modo de acceso é, preferentemente, a través de acordos marco, dun xeito ordenado e gradual. Esta figura, que garantirá o acceso á rede por períodos de dez anos, proporciona maior seguridade xurídica ás empresas ferroviarias para que poidan realizar os importantes investimentos asociados ao inicio da operación comercial.

Así mesmo, Adif e Adif Alta Velocidade estableceron uns criterios obxectivos para a adxudicación da capacidade, baseados en propiciar o maior uso das infraestruturas dispoñibles, de xeito obxectivo, transparente e non discriminatorio.

Analizados os instrumentos legais dispoñibles, priorizouse a fórmula da Oferta de Capacidade Marco, de acordo co Regulamento da UE 2016/545, para facilitar o acceso dos operadores á RFIX. Non obstante, calquera candidato pode solicitar capacidade de forma independente deste procedemento.

Os acordos marco presentaron tres opcións ou paquetes (A, B e C) en función do número de sucos ou circulacións por día, e terán unha duración de dez anos. Deste xeito facilítase que, como mínimo, poidan operar de xeito óptimo polo menos tres empresas ferroviarias e, así, implementar o proceso de liberalización que impulsa o cuarto paquete ferroviario da Unión Europea.

Os eixes nos que se estruturan os paquetes son os seguintes:

Madrid-Barcelona-Fronteira francesa e Valencia-Barcelona
Madrid-Levante (Valencia e Alicante)
Madrid-Toledo-Sevilla-Málaga

Adif e Adif Alta Velocidade ofertaron neste proceso de forma global unha capacidade un 60% máis alta que a que se empregaba: 189 circulacións por sentido e día, fronte ás 119 do punto de referencia establecido no ano 2029.

Para acadar esta oferta, Adif e Adif-AV estiveron a preparar un sistema de explotación ferroviaria máis eficaz e eficiente que o actual, que producirá unha mellora tanto no funcionamento do propio administrador da infraestrutura como das empresas ferroviarias, logrando así unha maior e máis competitiva oferta de servizos ferroviarios á sociedade.

Procedemento

O seguinte paso foi a aprobación das novas Declaracións sobre a Rede de ambas as dúas entidades en xullo de 2019 para, a partir dese momento, recibir as candidaturas de capacidade marco para a prestación do servizo ferroviario de viaxeiros, procedemento que se pechou coa presentación de seis solicitudes válidas nos primeiros compases do mes de novembro de 2019. O 27 dese mes, o Consello de Administración de Alta Velocidade de Adif emitiu a resolución pola que Renfe Viajeros, Intermodalidad de Levante e Rielsfera foron os preadxudicatarios de capacidade marco nos corredores antes citados.

O 11 de maio de 2020 asináronse os Acordos Marco coas distintas operadoras, tras o informe preceptivo da CNMC, quen velou en todo momento pola limpeza e obxectividade do proceso.